Wprowadzi je trzecia transza tzw. ustaw deregulacyjnych. 11 marca br. rząd przyjął projekt ustawy o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (dalej: ustawa deregulacyjna). Okazuje się, że zaplanowano spore zmiany w Ustawie z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: ustawa o działalności kulturalnej) oraz w Ustawie z 21 listopada 1996 r. o muzeach.

Jak wynika z uzasadnienia projektu ustawy deregulacyjnej, proponowane zmiany są kontynuacją działań podjętych w celu likwidacji ograniczeń dostępu do zatrudnienia w instytucjach kultury dla artystów twórców czy wykonawców wprowadzonych nowelizacją ustawy o działalności kulturalnej (Ustawa z 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, Dz.U. nr 207, poz. 1230).

Celem proponowanych zmian jest:

  1. dalsze uelastycznienie warunków zatrudnienia osób wykonujących w ramach stosunku pracy działalność artystyczną poprzez poddanie ogólnym regułom wynikającym z Kodeksu pracy zasad ustalania wykazu stanowisk w instytucjach kultury oraz wynagrodzenia na poszczególnych stanowiskach pracy (obecnie reguluje to Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 3 października 2012 r. w sprawie wynagradzania pracowników instytucji kultury — w projekcie proponuje się, aby sprawy te określał dyrektor w regulaminie wynagradzania);
  2. wyeliminowanie merytorycznie nieuzasadnionego zróżnicowania (poprzez zrównanie) pozycji osób zatrudnianych przy tego samego rodzaju pracy w różnych instytucjach kultury poprzez:
    • wprowadzenie definicji pracownika artystycznego,
    • uniezależnienie nabycia tego statusu od miejsca zatrudnienia (dotychczas status taki mogły uzyskać tylko osoby zatrudnione w artystycznych instytucjach kultury, takich jak teatry, opery, filharmonie itp., natomiast osoby zatrudnione w domu kultury czy w muzeum już nie, nawet jeśli pracowały tam jako np. aktorzy, muzycy, reżyserzy czy scenografowie),
    • uzależnienie nabycia statusu pracownika artystycznego od rodzaju pracy świadczonej w ramach istniejącego stosunku pracy, o ile jej przedmiotem są działania objęte ochroną z tytułu praw autorskich i praw pokrewnych;
  3. zrównanie statusu działalności twórczej czy artystycznej osób zatrudnionych w instytucjach kultury do statusu należnego twórcom czy artystom wykonującym tę działalność na etatach w niepublicznych jednostkach kultury lub na zasadzie umowy zlecenia czy umowy o dzieło.

Oprócz tego w projekcie zawarto także propozycje zmiany innych przepisów ustawy o działalności kulturalnej, które są wynikiem ostatniego czasu jej obowiązywania w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2011 r.

Zmiany te mają na celu usprawnienie działania samych instytucji kultury i mają polegać na wprowadzeniu:

  • zasad powoływania osoby pełniącej obowiązki dyrektora;
  • jednolitości postępowania organizatorów przy podejmowaniu decyzji o podziale wyniku finansowego i zatwierdzaniu sprawozdań finansowych;
  • obowiązku tworzenia funduszu rezerwowego przez instytucje kultury. Ustalony w rachunku zysków i strat zysk netto będzie zwiększał ten fundusz, natomiast strata netto będzie z niego pokrywana;
  • obowiązku przeniesienia na rozliczenia międzyokresowe przychodów niezamortyzowanej części aktywów trwałych, które do końca 2011 r. zwiększały fundusz instytucji. Dotyczy to jedynie tych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, których zakup instytucje kultury sfinansowały z dotacji lub innych źródeł zewnętrznych albo otrzymały nieodpłatnie;
  • wyłączenia jawności danych osobowych podmiotów dysponujących prawami wyłącznymi (np. kolekcjonerów dzieł sztuki czy spadkobierców po zmarłych artystach) oraz wynagrodzeń artystów twórców i wykonawców — w przypadku gdy osoby te stają się stronami umów cywilnych zawartych z instytucjami kultury;
  • sprecyzowania charakteru dodatkowego świadczenia za używanie w pracy, za zgodą pracodawcy, przez pracownika artystycznego własnego instrumentu, ubioru scenicznego, rekwizytu lub narzędzi — termin „dodatkowe wynagrodzenie” będzie zastąpiony przez „ekwiwalent”, co będzie zgodne z linią interpretacyjną organów podatkowych;
  • rezygnacji z określania przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego minimalnej stawki wynagrodzenia na poszczególnych stanowiskach pracy;
  • określania przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego warunków ustalania wysokości i wypłacania dodatku funkcyjnego oraz dodatku specjalnego. W odniesieniu do dodatku za wieloletnią pracę minister będzie określał warunki ustalania tego prawa i jego wypłacania. Obecnie minister określa warunki przyznawania i wypłacania tych dodatków.

W przypadku zmian w zawodzie muzealników, projektowane przepisy mają na celu ułatwienie dostępu do tego zawodu, a także ułatwienie możliwości awansowania na poszczególne stanowiska przez pracowników tworzących zawodową grupę muzealników.

Główne proponowane w projekcie zmiany odnoszą się do grupy zawodowej muzealników i obejmują:

  • określenie zadań, których wykonywanie skutkuje zaliczeniem pracowników muzeów do tej grupy zawodowej;
  • pozostawienie wymogu wyższego wykształcenia na wszystkich stanowiskach w grupie zawodowej muzealników;
  • rezygnacji z wymogu stażu pracy w zawodowej grupie muzealników (z wyjątkami), z zastrzeżeniem pozostawienia w obecnym kształcie pozostałych wymogów kwalifikacyjnych;
  • pozostawienia komisji kwalifikacyjnej kompetencji dotyczących stwierdzania posiadania dorobku zawodowego na stanowisku kustosza dyplomowanego i kustosza. Natomiast stwierdzenia posiadania kwalifikacji na tych stanowiskach dokonuje minister na wniosek zainteresowanego, jednorazowo, a stwierdzenie kwalifikacji zachowuje ważność u kolejnego pracodawcy.