W Dz.U. z 20 lipca 2017 r. pod poz. 1389 opublikowano Ustawę z 22 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

Do nowelizowanej ustawy dodano rozdział 2 pt. „Zakaz propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez pomniki”. Stanowi on, że pomniki nie mogą upamiętniać osób, organizacji, wydarzeń lub dat symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny ani w inny sposób takiego ustroju propagować. Pomniki w tym przypadku to również kopce, obeliski, kolumny, rzeźby, posągi, popiersia, kamienie pamiątkowe, płyty i tablice pamiątkowe, napisy i znaki.

Zakaz nie dotyczy pomników:

  • niewystawionych na widok publiczny;
  • znajdujących się na terenie cmentarzy albo innych miejsc spoczynku;
  • wystawionych na widok publiczny w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej, naukowej lub o podobnym charakterze, w celu innym niż propagowanie ustroju totalitarnego;
  • wpisanych — samodzielnie albo jako część większej całości — do rejestru zabytków.

Wojewoda, w drodze decyzji, nakaże usunięcie tego pomnika właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, na której znajduje się pomnik, który nie spełnia tych wymienionych warunków. Wydanie takiej decyzji będzie wymagało opinii Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu potwierdzającej, że pomnik nie spełnia tych warunków.

W stosunku do wojewody organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego w sprawach o usunięcie pomnika jest MKiDN. Koszty usunięcia pomnika poniesie właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajduje się pomnik.

Sprecyzowano zakres obiektów, które nie mogą służyć do propagowania ustrojów totalitarnych. W tytule zmienianej ustawy wyrazy „budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej” zastąpiono bowiem wyrazami „jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki”.

Za jednostki organizacyjne uważa się w tym przypadku w szczególności szkoły i ich zespoły, przedszkola, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, instytucje kultury oraz instytucje społeczne.

Nowelizacja wprowadza też przepisy przejściowe, zgodnie z którymi:

  • obowiązujące w dniu 21 października 2017 r. nazwy jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy upamiętniające osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm albo inny ustrój totalitarny lub propagujące taki ustrój w inny sposób, właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego albo związku metropolitalnego trzeba zmienić w ciągu 12 miesięcy od tego dnia;
  • właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której w dniu 21 października 2017 r. znajduje się pomnik upamiętniający osoby, organizacje, wydarzenia lub daty symbolizujące komunizm albo inny ustrój totalitarny lub propagujący taki ustrój w inny sposób, usuwa ten pomnik w ciągu 12 miesięcy od tego dnia;
  • w przypadku usunięcia pomnika koszty zwraca Skarb Państwa ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest wojewoda, jeżeli właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajdował się pomnik, nie uczestniczył w procedurze wzniesienia tego pomnika.

Ustawa wejdzie w życie 21 października 2017 r.