Regionalne Izby Obrachunkowe będą mogły szybciej i sprawniej reagować w sytuacjach pogarszającego się stanu finansów jednostek samorządu terytorialnego. Tak zdecydowała Rada Ministrów, która 14 marca br. przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o regionalnych izbach obrachunkowych oraz niektórych innych ustaw. Zmiany zaproponował Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jedną z nich jest m.in. to, aby regionalne izby obrachunkowe kontrolowały osoby prawne (np. komunalne spółki wodociągowe), na które wpływ mają jednostki samorządu terytorialnego czy związki międzygminne. Rozwiązanie to powinno przyczynić się do sprawniejszego przeciwdziałania ryzykom niewypłacalności samorządów, które transferują zadłużenie do innych podmiotów, np. spółek.

Regionalne Izby Obrachunkowe będą musiały powiadamiać — w związku z prowadzoną działalnością nadzorczo-kontrolną — organy ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub wykroczenia. Poza tym pozostałe bardzo ważne zmiany to:

  • objęcie procedurą nadzorczą uchwał zmieniających uchwałę budżetową, a także uchwał w sprawie wieloletniej prognozy finansowej lub jej zmiany;
  • prezes izby będzie miał możliwość poinformowania właściwego organu sprawującego nadzór nad kontrolowaną jednostką o niepowiadomieniu przez tę jednostkę o wykonaniu wniosków pokontrolnych bądź o nieuzasadnionym ich niewykonywaniu (jest to rozwiązanie niezbędne w szczególności w sytuacjach powtarzającego się, uporczywego niewykonywania wniosków pokontrolnych);
  • komisje konkursowe przeprowadzające konkursy na prezesów izb będą powoływane przy premierze, nie zaś jak dotychczas — w ramach regionalnej izby obrachunkowej. Zdaniem pomysłodawców zmian, rozwiązanie to pozwoli na bezstronny wybór najlepszego kandydata na prezesa;
  • rozstrzygnięciom nadzorczym podejmowanym w sytuacji braku skuteczności organów samorządowych w wykonywaniu zadań publicznych (ustanowienie zarządu komisarycznego) oraz wydawanym w razie powtarzającego się naruszenia prawa przez organ wykonawczy (rozwiązanie lub jego odwołanie) będzie można nadawać — po spełnieniu określonych warunków — rygor natychmiastowej wykonalności. Jest to szczególnie ważne, gdy jednostka samorządu terytorialnego — w związku ze złym stanem finansowym lub obstrukcją jednego z organów — nie jest zdolna do wykonywania zadań publicznych.

Regionalne izby obrachunkowe są państwowymi organami nadzoru i kontroli gospodarki finansowej samorządów, a także ich związków i stowarzyszeń. Znajdują się poza strukturą administracji rządowej.

Nowe przepisy, z pewnymi wyjątkami, mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od daty publikacji w Dzienniku Ustaw.