Z tej okazji 10 maja 2018 r. odbyły się uroczysta gala z udziałem wicepremiera, ministra kultury prof. Piotra Glińskiego, który podjął decyzję o powołaniu instytutu, warsztaty architektoniczne, gra miejska oraz pokaz dokumentalnego filmu „Bloki”. Dyrektorem został wybitny architekt Bolesław Stelmach.

Jak wynika z informacji zawartych na stronie internetowej NIAiU, motto instytutu są słowa „przestrzeń wspólna
jest wartością”, które będzie realizował przez:

  • działanie na rzecz wzmocnienia lokalnej tożsamości kulturowej Polaków i prowokowanie do debaty o wartości przestrzeni wspólnych;
  • budzenie społecznej świadomości architektoniczno- urbanistycznej oraz kształtowanie nowej jakości w myśleniu o przestrzeniach wspólnych;
  • inicjowanie i propagowanie wieloaspektowych badań nad polskim dziedzictwem architektoniczno-urbanistycznym oraz jego znaczeniem dla współczesności;
  • ukazywanie twórczości polskich architektów i urbanistów w kontekście międzynarodowym oraz upowszechnianie ich dokonań w kraju i za granicą;
  • popularyzację polskiej myśli architektonicznej i urbanistycznej poprzez cyfryzację oraz ułatwianie powszechnego dostępu do źródeł.

Działalność badawcza, dokumentacyjna, popularyzatorska, wystawiennicza, edukacyjna oraz wydawnicza NIAiU ma kształtować świadomość społeczną, promować kulturę architektoniczną i urbanistyczną. Instytut ma podejmować starania w kierunku zachowania narodowego dziedzictwa architektonicznego XX w. Jednym z jego zadań jest bieżąca współpraca z architektami, samorządami i użytkownikami przestrzeni publicznej w celu podniesienia jakości przestrzeni publicznych, znalezienia równowagi w ich rozwoju oraz porozumienia w procesie ich projektowania i planowania.