Specustawy określane jako tarcza antykryzysowa

W Dz.U. z 31 marca 2020 r. pod poz. 568 opublikowano Ustawę z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (dalej: specustawa).

Specustawa wprowadziła zmiany przede wszystkim do Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa COVID-19).

Specustawa wprowadza wiele zmian, również tych mających charakter pomocy dla pracowników i przedsiębiorców, m.in. w zakresie:

• dodatkowych zasiłków opiekuńczych w razie zamknięcia placówek oświatowych i opiekuńczych;
• niestosowania przepisów o zamówieniach publicznych przy zamówieniach na usługi lub dostawy niezbędne do przeciwdziałania COVID-19;
• ustalenia maksymalnych cen i marż, a także pozaodsetkowych kosztów kredytu konsumenckiego;
• gospodarowania odpadami medycznymi o właściwościach zakaźnych wytworzonych w związku z przeciwdziałaniem COVID-19;
• ograniczenia formalności w odniesieniu do projektowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych, w tym zmiany sposobu użytkowania, w związku z przeciwdziałaniem COVID-19;
• ograniczenie rozpoznawania przez sądy powszechne i wojskowe jedynie do tzw. spraw pilnych, czyli m.in. dotyczących nieletnich, aresztów, europejskiego nakazu aresztowania (art. 14a ustawy COVID-19);
• rekompensat dla pracodawców będących zakładami aktywności zawodowej;
• świadczeń przestojowych na rzecz ochrony miejsc pracy u pracodawców, u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 (przepisy art. 15g ustawy COVID-19);
• terminów ważności orzeczeń o niepełnosprawności;
• opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, którą za 2020 r. wnosi się do 30 czerwca 2020 r. (termin ten może przedłużyć rozporządzenie Rady Ministrów);
• odstąpienia od umowy turystycznej;
• wstrzymania pobierania wynagrodzeń dla organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi wynikających z umowy, której przedmiotem jest korzystanie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych lub pobór wynagrodzenia za takie korzystanie, a wynagrodzenia te nie są określane jako wprost zależne od faktycznego przychodu lub dochodu tego podmiotu za świadczenie przez niego usług w danym okresie, a także opłat abonamentowych, jeżeli spełniono łącznie warunki określone w art. 15l ust. 2 ustawy COVID-19; wstrzymanie dotyczy tylko przedsiębiorców oraz organizacji pozarządowych;
• wsparcia finansowego udzielanego przez MKiDN dla osób fizycznych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, w przypadku gdy ich działalność jest działalnością kulturalną objętą mecenatem państwa w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 9a Ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej lub działalnością polegającą na produkcji audiowizualnej i jest przyznawane na dofinansowanie wydatków na zmianę formy upowszechniania działalności twórczej i artystycznej (art. 15m ustawy COVID-19);
• zdalnego przyznawania świadczeń z pomocy społecznej;
• możliwość złagodzenia przedsiębiorcom obowiązków w zakresie podatku od nieruchomości;
• realizacji zamówień publicznych, a także ograniczenia rozpoznawania naruszenia dyscypliny finansów publicznych (art. 15r, art. 15s i art. 15t ustawy COVID-19);
• nierozpoznawania odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, jeżeli w okresie stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 nabywa się towary lub usługi niezbędne dla zwalczania tej epidemii, naruszając obowiązki służbowe lub obowiązujące w tym zakresie przepisy, jeśli działa się w interesie społecznym, zaś bez dopuszczenia się tych naruszeń nabycie tych towarów lub usług nie mogłoby zostać zrealizowane albo byłoby istotnie zagrożone (art. 10c ustawy COVID-19);
• zmiany systemu i rozkładu czasu pracy w okresie zagrożenia (art. 15x ustawy COVID-19);
• poszerzenia uprawnień dla zarządu jednostki samorządu terytorialnego, m.in. w zakresie zmiany planu dochodów i wydatków budżetu samorządowego (art. 15zn i art. 15zo ustawy COVID-19);
• zasady określonej w art. 15zp ustawy o COVID-19, zgodnie z którą przedsiębiorca prowadzący działalność związaną z organizacją wystaw i kongresów lub działalnością kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową lub organizujący wystawy tematyczne lub imprezy plenerowe w przypadku rozwiązania umowy z klientem, które to rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z wybuchem epidemii wirusa SARS-CoV-2, jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w ciągu 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy; rozwiązanie umowy nie jest skuteczne w przypadku wyrażenia przez klienta zgody na otrzymanie w zamian od przedsiębiorcy vouchera do realizacji na poczet przyszłych wydarzeń w obszarze działalności przedsiębiorcy w ciągu roku od dnia, w którym miało się odbyć wydarzenie, za które klient wniósł zapłatę, przy czym wartość tego vouchera nie może być niższa niż kwota wpłacona na poczet realizacji dotychczasowej umowy przez klienta;
• świadczenia postojowego dla osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, a także wykonującej umowę agencyjną, umowę-zlecenia, inną umowę o świadczenie usług (art. 15zq — art. 15zza ustawy COVID-19);
• pomocy starosty dla przedsiębiorców;
• przedłużenia terminów wypełniania obowiązków sprawozdawczych (art. 15zzh ustawy COVID-19);
• uznania, że złożenie organowi podatkowemu zeznania PIT za 2019 r. oraz wpłacenie należnego podatku dochodowego od osób fizycznych po upływie terminu na jego złożenie, nie później jednak niż do 31 maja 2020 r. jest równoznaczne ze złożeniem przez podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych czynnego żalu; w takim przypadku organ nie wszczyna postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe, a wszczęte umarza (art. 15zzj ustawy COVID-19);
• zawieszenia biegu terminów przewidzianych przepisami prawa administracyjnego wymienionych w art. 15zzr ustawy COVID-19, a także terminów w postępowaniach administracyjnych, sądowoadministracyjnych, podatkowych, karnych, karnoskarbowych, wykroczeniowych z art. 15zzs ustawy COVID-19;
• zdalnego obradowania kolegialnych organów jednostek samorządu terytorialnego oraz wyznaczenia zastępcy wójta do wykonywania jego obowiązków (art. 15zzx i art. 15zzz ustawy COVID-19;
• postanowienia o odstąpieniu od dochodzenia należności o charakterze cywilnoprawnym przypadających jednostce samorządu terytorialnego lub m.in. instytucjom kultury, w stosunku do podmiotów, których płynność finansowa uległa pogorszeniu w związku z ponoszeniem negatywnych konsekwencji ekonomicznych z powodu COVID-19 i które złożą wniosek o odstąpienie od dochodzenia należności (art. 15zzzf ustawy COVID-19);
• umorzenia — do czasu określenia przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego zasad udzielania ulg dotyczących należności pieniężnych z tytułu oddania nieruchomości w najem, dzierżawę lub użytkowanie przypadających za okres stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii jednostce samorządu terytorialnego lub m.in. instytucjom kultury — tych należności, a także odroczenia terminów ich spłaty lub rozłożenia na raty płatności tych należności przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa (art. 15zzzg ustawy COVID-19);
• zwolnienia, na wniosek płatnika składek, który na 29 lutego 2020 r. zgłosił do ubezpieczeń społecznych mniej niż 10 ubezpieczonych, z obowiązku opłacenia nieopłaconych należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub Fundusz Emerytur Pomostowych, należnych za okres od 1 marca 2020 r. do 31 maja 2020 r., wykazanych w deklaracjach rozliczeniowych złożonych za ten okres, jeżeli był zgłoszony jako płatnik składek przed 1 lutego 2020 r. (art. 31zo, art. 31zp, art. 31zq ustawy COVID-19).

Z kolei z art. 63 specustawy wynika, że nowa matryca stawek VAT, która miała wejść w życie od 1 kwietnia 2020 r., zacznie obowiązywać od 1 lipca 2020 r.

Natomiast do 30 czerwca 2020 r.:

• stosuje się dotychczasowe przepisy Ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług i przepisy wykonawcze do niej dotyczące stawek tego podatku;
• do celów opodatkowania VAT będzie stosowana Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU 2008);
• wydane do 30 czerwca 2020 r. wiążące informacje stawkowe (WIS) będą zapewniały podatnikom ochronę dla czynności podlegających opodatkowaniu wykonywanych od 1 lipca 2020 r.

Specustawa obowiązuje w zdecydowanej większości od 31 marca 2020 r.

Natomiast w Dz.U. z 17 kwietnia 2020 r. pod poz. 695 opublikowano Ustawę z 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2. Ustawę tę, nowelizującą przy okazji wiele innych ustaw, określa się potocznie jako tarcza antykryzysowa 2.0. Nowelizuje ona m.in. Ustawę z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa COVID-19).

Określa ona zasady, warunki oraz tryb oferowania przedsiębiorcom, na zasadach rynkowych, wsparcia niezbędnego dla utrzymania i kontynuacji prowadzonej działalności gospodarczej, zagrożonej na skutek ekonomicznych następstw dla przedsiębiorcy, wynikających z wprowadzonych na podstawie odrębnych przepisów zakazów oraz ograniczeń w celu zapobiegania, przeciwdziałania i zwalczania zakażenia wirusem SARS-CoV-2 oraz rozprzestrzeniania się choroby wywołanej tym wirusem, czyli COVID-19.

Nowych przepisów nie stosuje się m.in. do przedsiębiorców, których trudna sytuacja finansowa nie jest następstwem okoliczności wywołanych COVID-19, a także wobec których ogłoszono upadłość, oraz przedsiębiorców, wobec których otwarto postępowanie restrukturyzacyjne.

Spośród wielu zmian warto zwrócić uwagę m.in. na:

• umożliwienie wystąpienia z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy także organizacjom pozarządowym oraz państwowym osobom prawnym w rozumieniu Ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, czyli m.in. państwowym instytucjom kultury (art. 15g ustawy COVID-19);
• zmieniony art. 15j ustawy COVID-19, zgodnie z którym opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego za 2020 r. wnosi się we wprowadzonym wcześniej w terminie do 30 czerwca 2020 r., ale minister budownictwa może określić, w drodze rozporządzenia, późniejszy termin, mając na względzie okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii w związku z wystąpieniem COVID-19 oraz skutki nimi wywołane, a także biorąc pod uwagę, aby termin ten nie przekroczył 2020 r.;
• ulgi w podatku od nieruchomości przysługują także organizacjom pozarządowym (art. 15p i 15q ustawy COVID-19);
• nowe brzmienie art. 15zp ust. 1 ustawy COVID-19, zgodnie z którym przedsiębiorca prowadzący działalność m.in. związaną z organizacją imprez, a także działalność kulturalną, rozrywkową, rekreacyjną i sportową w przypadku rozwiązania umowy z klientem, teraz także w tym na świadczenie usług dodatkowych związanych z udostępnieniem powierzchni lub pomieszczeń, które to rozwiązanie umowy pozostaje w bezpośrednim związku z negatywnymi skutkami COVID-19, jest zobowiązany zwrócić wpłacone mu przez klienta środki w terminie 180 dni od dnia skutecznego rozwiązania umowy;
• art. 15zua ust. 1 ustawy COVID-19, zgodnie z którym świadczenie postojowe można przyznać ponownie, na podstawie oświadczenia osoby uprawnionej, której wypłacono świadczenie postojowe;
• poszerzenie kręgu osób uprawnionych do tzw. wakacji składkowych (trzymiesięczne zwolnienie od składek), o którym mowa w art. 31zo ustawy COVID-19, tj. uprawnienie to dotyczy też płatnika, który zgłosił od 10 do 49 ubezpieczonych, w związku z czym przysługuje mu zwolnienie z obowiązku opłacenia składek w wysokości 50%.

Ustawa, w większości przepisów, obowiązuje od 18 kwietnia 2020 r.