W Dz.U. z 17 listopada 2022 r. pod poz. 2339 opublikowano Ustawę z 6 października 2022 r. o zmianie ustaw w celu przeciwdziałania lichwie.

Zmiany wprowadzono przede wszystkim do Ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (dalej: kc) w zakresie regulacji dotyczących umowy pożyczki. Dodano przepisy art. 7201–7205 kc. Wynika z nich m.in., że przepis art. 720 § 1 kc (regulujący umowę pożyczki) nie wyłącza prawa dającego pożyczkę pieniężną do żądania od biorącego pożyczkę odsetek oraz pozaodsetkowych kosztów, z zachowaniem nowych zasad. Pozaodsetkowe koszty to wynikające z tej lub innej umowy lub z innej czynności prawnej:

  • marże, prowizje lub opłaty związane z przygotowaniem umowy pożyczki, udzieleniem pożyczki lub jej obsługą, albo koszty o podobnym charakterze,
  • opłaty związane z odroczeniem terminu spłaty pożyczki, jej nieterminową spłatą albo koszty o podobnym charakterze,
  • koszty usług dodatkowych, w szczególności koszty ubezpieczeń, koszty związane z ustanowieniem zabezpieczenia pożyczki, koszty pozyskiwania informacji dotyczących biorącego pożyczkę, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do zawarcia umowy

– z wyłączeniem opłat notarialnych oraz danin o charakterze publicznoprawnym, które strony są zobowiązane ponieść w związku z zawarciem umowy.

Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, w umowie pożyczki pieniężnej zawieranej z osobą fizyczną i niezwiązanej bezpośrednio z działalnością gospodarczą lub zawodową tej osoby łączna wysokość pozaodsetkowych kosztów nie może przekraczać maksymalnej wysokości określonej wzorem z art. 7202 § 1 kc:

MPK = K × (n/R) × 20%

– w którym poszczególne symbole oznaczają:
MPK — maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów;
K — całkowitą kwotę pożyczki rozumianą jako suma wszystkich środków pieniężnych nieobejmujących współfinansowanych kosztów pożyczki, które dający pożyczkę wydaje biorącemu pożyczkę na podstawie umowy;
n — okres spłaty wyrażony w dniach, licząc od dnia wydania przedmiotu pożyczki;
R — liczbę dni w roku.

Przy czym:

  • tak obliczone pozaodsetkowe koszty w całym okresie spłaty pożyczki nie mogą być wyższe od 25% całkowitej kwoty pożyczki;
  • jeżeli pozaodsetkowe koszty przekraczają wysokość maksymalną, należą się pozaodsetkowe koszty w maksymalnej wysokości;
  • postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, także w razie zastosowania prawa innego niż polskie; w takim przypadku stosuje się przepisy kc.

Jeżeli w związku z zawarciem umowy pożyczki biorący pożyczkę zobowiązuje się udzielić zabezpieczenia zwrotu pożyczki, zobowiązanie to należy określić w umowie.
W takim przypadku w umowie wskazuje się sposób zabezpieczenia oraz, stosownie do okoliczności, rzecz lub prawo majątkowe będące przedmiotem zabezpieczenia i jego wartość albo określoną w inny sposób sumę zabezpieczenia. Czynność prawna zobowiązująca do udzielenia zabezpieczenia z naruszeniem tego przepisu jest nieważna.

Natomiast suma zabezpieczenia roszczeń z tytułu umowy pożyczki nie może być wyższa od sumy kwoty pożyczki powiększonej o wysokość odsetek maksymalnych obliczonych bezpośrednio od tej kwoty za okres, na który została udzielona pożyczka, wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie obliczonych od kwoty pożyczki za okres do 6 miesięcy oraz maksymalnej wysokości pozaodsetkowych kosztów, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Ustawa w tym zakresie wejdzie w życie 18 grudnia 2022 r.

Nowelizacja zmienia też przepisy Ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim, w których także wprowadzono mechanizm określania i stosowania maksymalnej wysokości kosztów pozaodsetkowych kredytu, a także wprowadzono nadzór Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością instytucji pożyczkowych.

Ustawa w zakresie ustalania maksymalnych kosztów pozaodsetkowych kredytu wejdzie w życie 18 grudnia 2022 r., natomiast w zakresie nadzoru sprawowanego przez KNF — 1 stycznia 2024 r.