Jest raport z badań czytelnictwa za 2015 r.

Na swojej stronie internetowej Biblioteka Narodowa opublikowała pełną wersję raportu z badań czytelnictwa za rok 2015. Zrealizowała je TNS Polska na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie 3049 respondentów w wieku co najmniej 15 lat.

W kwestionariuszu powtórzono szereg pytań z poprzednich edycji, zachowując również ich kolejność w ankiecie, tak aby możliwe było porównywanie tegorocznych wyników z rezultatami badań z poprzednich lat. Badania czytelnictwa Biblioteka Narodowa prowadzi od 1992 r. co dwa lata, a od 2014 r. — co rok.

Najważniejsze tezy ze wstępu do raportu

Czytanie książek

• W 2015 r. lekturę co najmniej jednej książki zadeklarowało 37% badanych.
• Podobnie jak w poprzednich latach, zmienną najsilniej determinującą czytanie książek jest wykształcenie — im wyższe, tym wyższy odsetek czytelników.
• Czytelnictwo jest także wyższe wśród kobiet niż wśród mężczyzn.
• Czytelnictwo książek w Polsce od 2008 r. oscyluje wokół wartości 2/5 populacji, w latach 1994–2004 odsetek ten był bliższy 3/5. Wyraźny spadek nastąpił zatem około dekadę temu.
• W porównaniu do 2000 r. czytelnictwo zmalało obecnie najwyraźniej wśród mężczyzn i osób młodych.
• Najwięcej badanych przeczytało powieści, zwłaszcza romanse, sensacje i fantastykę. Najczęściej wymienianym w 2015 r. autorem był — podobnie jak w poprzednich latach — Henryk Sienkiewicz.

Kultura pisma

• Ze statystycznego punktu widzenia podejmowanie jednej z praktyk (np. czytanie gazet lub dłuższych tekstów) sprzyja podejmowaniu innych (np. czytaniu w Internecie lub czytaniu książek).
  Ta „zasada kumulacji” pozwala mówić o biegunach czytelniczego zaangażowania: o grupach badanych, którzy na wszystkie pytania o praktyki czytelnicze odpowiadają twierdząco (22%) i takich, którzy równie konsekwentnie zaprzeczają (14%).
• Podobnie jak w badaniach z lat 2012 i 2014, także w 2015 r. stwierdzono środowiskowe uwarunkowania czytania: czytelnicy wychowują się i obracają przede wszystkim wśród innych czytelników.
• Zarówno większe zaangażowanie czytelnicze, jak i codzienne przebywanie wśród czytelników wiążą się z wyższą pozycją w hierarchii wykształcenia, większym zadowoleniem z własnej sytuacji zawodowej i większą stabilnością zatrudnienia.

Biblioteki i źródła książek

• Czytane książki, o ile nie pochodzą z domowego księgozbioru, z reguły pożyczane są od znajomych lub kupowane. Każde z tych źródeł wskazała ponad 1/3 czytelników książek. Na drugim miejscu znalazły się książki wypożyczone z bibliotek oraz prezenty książkowe. Znaczenie książek pobranych z Internetu (przynajmniej w deklaracjach) pozostaje minimalne.
• Czytanie książek z biblioteki a korzystanie z niej bywa rozłączne, dlatego warto je analizować łącznie. Najwyższy odsetek korzystających z bibliotek i czytających wypożyczone z nich pozycje znajduje się wśród osób czytających 7 lub więcej książek rocznie, w grupie uczniów i studentów oraz w najmłodszej grupie wiekowej 15−19-latków. Choć zasięg tego zjawiska pozostaje minimalny, biblioteki odwiedzają także osoby, które same nie czytają książek.
• Najważniejszym powodem korzystania z bibliotek publicznych jest dostęp do książek, które w inny sposób byłyby trudne do zdobycia, w dalszej kolejności liczy się pomoc bibliotekarza, atmosfera biblioteki jako miejsca oraz fakt, że organizowane w niej wydarzenia i aktywności są nieodpłatne.
• Główne uzasadnienie dla niekorzystania z bibliotek publicznych to nieodczuwanie takiej potrzeby oraz możliwość zaspokojenia większości potrzeb informacyjnych i lekturowych w Internecie. Na dalszych miejscach znalazły się: przestarzałe i nieaktualizowane księgozbiory oraz obawa przed płaceniem kar za niezwrócone w terminie książki.

Socjalizacja czytelnicza

• Intensywność obecnych praktyk czytelniczych ma związek z przebiegiem socjalizacji czytelniczej oraz rodzinnymi zasobami kapitału kulturowego. Czytanie książek wymaga nabycia specyficznych kompetencji oraz długotrwałego i powtarzalnego treningu, czemu sprzyja właściwe wsparcie otoczenia rodzinnego. Pasjonatom książek stosunkowo łatwo jest przekazać tę postawę dzieciom i wychować kolejnych czytelników, podobnie rodzicom z wyższym wykształceniem i większymi zasobami kapitału kulturowego.
• Nie oznacza to jednak, że nie można „ukształtować” przyszłych czytelników książek w środowiskach o niskich zasobach kapitału kulturowego i przewadze osób nieczytających. W takich sytuacjach, istotnymi czynnikami równoważącymi mniejsze wsparcie ze strony rodziny okazały się: możliwość korzystania z biblioteki, pozytywny wpływ nauczyciela oraz intensywny trening czytelniczy w postaci sumiennego czytania lektur szkolnych oraz nieobowiązkowych książek dla własnej przyjemności.

Korzystanie z Internetu

• Obecnie korzysta z niego 2/3 Polaków.
• Statystycznie rzadziej korzystają osoby starsze. Wśród badanych do 30. roku życia odsetek używających Internetu rzadziej niż kilka razy w miesiącu to zaledwie 3%; wśród osób po 60. roku życia to aż 75%.
• Bardzo nieliczna grupa posługuje się Internetem sporadycznie (tj. rzadziej niż raz w tygodniu).
• Najpopularniejszą czytelniczą praktyką internetową jest poszukiwanie praktycznych porad i wskazówek, a także informacji związanych z pracą lub nauką, czytanie prasy bądź wiadomości i korzystanie z internetowej encyklopedii.
• Częściej w czytelnicze praktyki internetowe angażowali się ci, którzy lepiej oceniali swoją sytuację ekonomiczną.
• Blisko jedna czwarta użytkowników Internetu czyta blogi.
• Największą popularnością cieszą się blogi o tematyce hobbystycznej, w dalszej kolejności te poświęcone ciału, zdrowiu i sportowi. Zainteresowanie blogami społeczno-politycznymi zadeklarowała tylko 1/5 czytelników blogów.

Pełna wersja raportu jest dostępna na stronie internetowej Biblioteki Narodowej. Na stronie Lokalizator można natomiast pobrać aplikację Lokalizator, która pozwala zobaczyć, w jaki sposób praktyki lekturowe powiązane są ze zmiennymi takimi jak wiek, miejsce zamieszkania czy wykształcenie. Aplikacja powstała na podstawie danych z aktualnego badania.