W Dz.U. z 18 listopada 2019 r. pod poz. 2248 opublikowano Ustawę z 16 października 2019 r. o zmianie ustawy — Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja).

Z nowego brzmienia art. 32 ust. 6 Ustawy z 14 grudnia 2016 r. — Prawo oświatowe (dalej: Prawo oświatowe) wynika, że obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom pięcioletnim i sześcioletnim oraz dzieciom objętym wychowaniem przedszkolnym bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego lub ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego.

Obowiązkiem gminy jest także zapewnienie (art. 39 ust. 4 Prawa oświatowego):

  • uczniom niepełnosprawnym, którzy objęci są kształceniem specjalnym, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, a uczniom z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym — także do najbliższej szkoły ponadpodstawowej, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21 lat;
  • dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą: 24. rok życia — w przypadku uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, a także 25. rok życia — w przypadku uczestników zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

Nowelizacja wprowadza nowy art. 39a do Prawa oświatowego, z którego wynika, że obowiązki, o których mowa w art. 32 ust. 6 i art. 39 ust. 4 Prawa oświatowego, gmina spełnia poprzez zorganizowanie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dzieci, młodzieży i uczniów we własnym zakresie albo poprzez zwrot rodzicom kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców.

Zwrot kosztów jednorazowego przewozu następuje w wysokości określonej według wzoru:

koszt = ((a − b) × c × d) / 100

gdzie:
a — liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, innej formy wychowania przedszkolnego, ośrodka rewalidacyjno–wychowawczego, szkoły podstawowej albo szkoły ponadpodstawowej, a także przewozu rodzica z tego miejsca do miejsca zamieszkania lub miejsca pracy i z powrotem;
b — liczba kilometrów przewozu drogami publicznymi z miejsca zamieszkania rodzica do miejsca pracy i z powrotem, jeżeli nie wykonywałby przewozu, o którym mowa w lit. a;
c — średnia cena jednostki paliwa w danej gminie właściwego dla danego pojazdu;
d — średnie zużycie paliwa w jednostkach na 100 kilometrów dla danego pojazdu według danych producenta pojazdu.

Z nowych przepisów wynika też, że:

  • średnią cenę jednostki paliwa w gminie określa na każdy rok szkolny rada gminy, w drodze uchwały, uwzględniając ceny jednostki paliwa w gminie;
  • zwrot kosztów przewozu dzieci, młodzieży i uczniów oraz rodziców następuje na podstawie umowy zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami;
  • wójt (burmistrz, prezydent miasta) zawiera z rodzicami taką umowę w terminie 14 dni od dnia uzyskania informacji, że dowożenie i opiekę zapewniają rodzice;
  • jeżeli rodzice powierzyli wykonywanie transportu i sprawowanie opieki w czasie przewozu innemu podmiotowi, kwotę zwrotu kosztów przewozu ustala się zgodnie z podanym wyżej wzorem.

Z art. 32 ust. 6 oraz z art. 39 ust. 4 pkt 3 Prawa oświatowego usunięto zapisy, zgodnie z którymi obowiązkiem gminy jest zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami, jeżeli dowożenie (i opiekę w przypadku art. 39 ust. 4 Prawa oświatowego) zapewniają rodzice.

Przepisy te nie precyzowały, w jaki sposób i na jakich warunkach gminy powinny zawierać takie umowy. Ustawa nowelizująca dostosowuje system prawa do postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z 17 października 2017 r. (sygn. akt S 1/17). Dlatego, jak wynika z uzasadnienia do nowelizacji, przed zmianą Prawo oświatowe przewidywało, że do gminy należy albo obowiązek zapewnienia niepełnosprawnym dzieciom bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola lub szkoły albo obowiązek zwrotu kosztów przejazdu dziecka i opiekuna na zasadach określonych w umowie zawartej między wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) a rodzicami lub opiekunami, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice lub opiekunowie. Poważnym mankamentem było jednak to, że przepisy nie przewidywały żadnych kryteriów określania stawek zwrotu kosztów przejazdu dziecka i opiekuna.

W praktyce funkcjonowania przepisów przed zmianą, wójtowie ustalali w drodze zarządzenia wzorce umów określające wysokość zwracanych kosztów przejazdu, będące podstawą zawieranych umów. Koszty w poszczególnych gminach zwracane były w różnej wysokości, niekiedy dalekiej od rzeczywistych. Rodzice, prawni opiekunowie dziecka oraz osoby (podmioty) sprawujące pieczę zastępczą nad dzieckiem, którzy zawarli umowę, o której mowa w art. 32 ust. 6 lub art. 39 ust. 4 pkt 3 Prawa oświatowego w brzmieniu przed zmianą przepisów, mogą ją wypowiedzieć w ciągu 30 dni od wejścia w życie nowelizacji, czyli do 2 stycznia 2020 r. włącznie (art. 5 nowelizacji). Nowe przepisy (art. 39a Prawa oświatowego oraz art. 5 nowelizacji) stosuje się też do uczniów z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, uczęszczających do klas dotychczasowych szkół ponadgimnazjalnych prowadzonych w szkołach ponadpodstawowych, do czasu zakończenia kształcenia w tych klasach, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym uczeń kończy 21. rok życia (art. 6 nowelizacji).

Nowelizacja obowiązuje od 3 grudnia 2019 r.