Zadania statutowe instytucji kultury tworzonych z podmiotem zagranicznym — nowe przepisy dotyczące podmiotów zależnych w ustawie o działalności kulturalnej

W Dz.U. z 21 sierpnia 2023 r. pod poz. 1662 opublikowano Ustawę z 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: nowelizacja).

Zmiany wprowadzono do Ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: ustawa o działalności kulturalnej). Zgodnie z nowym brzmieniem art. 21 ust. 2a ustawy o działalności kulturalnej, organizatorzy mogą na podstawie umowy zawartej z podmiotem prowadzącym działalność w zakresie ochrony polskiego dziedzictwa narodowego utworzonym na podstawie prawa obcego oraz posiadającym zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych tworzyć instytucje kultury z siedzibą na terytorium Polski.

Warunkiem jest, aby podmiot ten:

• prowadził działalność w zakresie ochrony polskiego dziedzictwa narodowego i
• dysponował zgromadzonymi za granicą historycznymi kolekcjami i zbiorami dóbr kultury, istotnymi dla polskiego dziedzictwa kulturowego (dalej: instytucje wspólne z podmiotem zagranicznym).

Nowelizacja wprowadza też nowy art. 14b ustawy o działalności kulturalnej, z którego wynika m.in., że:

• zadania statutowe instytucji wspólnej z podmiotem zagranicznym, dla której organizatorem jest MKiDN, można realizować przy pomocy podmiotów zależnych będących jednostkami organizacyjnymi mającymi siedzibę poza terytorium Polski, których celem jest prowadzenie poza granicami Polski działalności kulturalnej w rozumieniu art. 1 ustawy o działalności kulturalnej;
• instytucja wspólna z podmiotem zagranicznym, za zgodą organizatora, po uprzednim uzyskaniu opinii ministra spraw zagranicznych oraz zgody ministra finansów, może tworzyć podmioty zależne w formie prawnej i organizacyjnej zależnej od miejsca ich utworzenia, w tym w formie spółki kapitałowej;
• podmiotem zależnym kieruje kierownik, przy zachowaniu nazwy funkcji odpowiedniej do statusu prawnego podmiotu zależnego; obsady stanowiska kierownika i odwołania kierownika ze stanowiska dokonuje dyrektor instytucji wspólnej z podmiotem zagranicznym, za zgodą organizatora, w formie zgodnej ze statusem prawnym podmiotu zależnego;
• tworząc podmiot zależny, instytucja wspólna z podmiotem zagranicznym, w prawnie wiążącym dokumencie, dostosowanym do formy prawnej i organizacyjnej, w której działa podmiot zależny, zawiera regulacje mające na celu realizację obowiązków wymienionych w art. 14b ust. 6 ustawy o działalności kulturalnej, czyli m.in. zapewnienie instytucji wspólnej z podmiotem zagranicznym możliwości wykonywania względem podmiotu zależnego uprawnień korporacyjnych i właścicielskich, nadzorczych przewidzianych prawem obowiązującym w miejscu utworzenia podmiotu zależnego, zapewnienie tej instytucji kultury dostępu do dokumentów księgowych i rachunkowych podmiotu zależnego, zapewnienie prawidłowego i terminowego wykonywania obowiązków informacyjnych itd.;
• podmiot zależny tworzy się w formie prawnej lub organizacyjnej, której charakter umożliwia: obsadę stanowiska lub odwołanie kierownika, likwidację podmiotu zależnego przez instytucję kultury, przez którą został utworzony, a także realizację obowiązków wskazanych w art. 14b ust. 6 ustawy o działalności kulturalnej;
• organizator nakazuje instytucji wspólnej z podmiotem zagranicznym likwidację podmiotu zależnego utworzonego z naruszeniem wymienionych wyżej wymogów lub jego przekształcenie w formę prawną spełniającą te wymogi, w tym poprzez przejęcie zorganizowanej części podmiotu zależnego;
• instytucja wspólna z podmiotem zagranicznym może przekształcać i likwidować podmioty zależne, a także może wyposażyć nieodpłatnie tworzony podmiot zależny ze swojego mienia w środki niezbędne do prowadzenia działalności — za zgodą organizatora;
• instytucja wspólna z podmiotem zagranicznym może otrzymać dotacje celowe z budżetu państwa również na zadania polegające na finansowaniu lub dofinansowaniu działalności podmiotu zależnego w zakresie realizacji zadań statutowych tej instytucji kultury, z wyłączeniem finansowania jego działalności gospodarczej (art. 28 ust. 4 ustawy o działalności kulturalnej); do czasu otrzymania takiej dotacji finansowanie odbywa się na podstawie umów, o których mowa w art. 14b ust. 14–16 ustawy o działalności kulturalnej.

Do umów zawartych na podstawie art. 21 ust. 2a ustawy o działalności kulturalnej w brzmieniu sprzed nowelizacji stosuje się przepisy dotychczasowe.

Nowelizacja obowiązuje od 29 sierpnia 2023 r.